Odwój

Aktualna wersja na dzień 01:58, 26 lut 2012

Odwój (ang. hole w znaczeniu dziura, towback w znaczeniu wracającej wody, stopper, niem. Walze). Miejsce na rzece, za progiem, w którym woda tworzy walec, i jej część przy powierzchni wraca w górę rzeki. Istnieją dwa rodzaje odwojów: o płytkiej oraz o głębokiej cyrkulacji.

Pływając progi za którymi tworzą się mocne odwoje, dobrze jest stosować technikę Boofa.

Rodzaje odwojów

Odwój o płytkiej cyrkulacji

W odwojach o płytkiej cyrkulacji (ang. surface stopper) woda wypływająca z odwoju znajduje się stosunkowo płytko, praktycznie tuż pod powierzchnią. Taki odwój może zatrzymać kajakarza lub go wywrócić, natomiast praktycznie zaraz po wywrotce, kajakarz zostaje z odwoju "wyciągnięty" przez wypływającą wodę. Odwoje o płytkiej cyrkulacji są także nazywane stoperami.

Odwój o płytkiej cyrkulacji - Białka

Odwój o głębokiej cyrkulacji

Z odwoju o głębokiej cyrkulacji (ang. deep re-circulating, hydraulic) woda wypływa głęboko, i bardzo często odległość, z jakiej wraca woda jest duża. Odwoje takie tworzą się za regularnymi progami i są bardzo niebezpieczne dla kajakarza.

Szczególnie niebezpieczne są odwoje występujące za sztucznymi progami, gdyż są bardzo regularne. Odwoje występujące za sztucznymi progami nawet o niewielkiej wysokości są bardzo mocne.

Odwój o głębokiej cyrkulacji - "Sabałowy odwój", Kamienna

Odwój skośny

W przypadku gdy odwój (czy to o płytkiej, czy o głębokiej cyrkulacji) nie jest ustawiony prostopadle do linii nurtu, a pod pewnym kątem, mówimy że jest to odwój skośny. Kajakarz ustawiony w takim odwoju bokiem jest przesuwany przez wodę w tą stronę, która znajduje się w dole rzeki, dzięki czemu dużo łatwiej taki odwój opuścić.

Odwój skośny - Wełtawa

Odwoje uśmiechnięte i smutne

Odwój uśmiechnięty to taki, który patrząc z góry rzeki ma kształt uśmiechu (łuku z ramionami zwróconymi w dół rzeki). W takim odwoju woda cyrkuluje tak, że jest "karmiona" w dół rzeki do ramion łuku, gdzie odwój zwykle jest płytszy i słabszy, lub wręcz występują języki wypływającej wody. Taki odwój jest stosunkowo bezpieczny dla kajakarza i pływaka, gdyż można z niego wypłynąć i czasami sam w tym pomaga "wypluwając" bokiem.

Odwój smutny to taki, który patrząc z góry rzeki ma kształt odwróconego uśmiechu (smutnej buźki). W takim odwoju woda "karmiona" jest z ramion odwoju w dół rzeki do środka odwoju, gdzie odwój jest najmocniejszy. Taki odwój jest bardzo niebezpieczny, gdyż bardzo trudno się z niego wywiosłować, a w razie kabiny pływak trzymany jest na środku odwoju.

Podwójna cyrkulacja w odwoju

Niektóre odwoje tworzą się za progami, które są także podmyte od strony odwoju. Może to spowodować bardzo niebezpieczne zjawisko podwójnej cyrkulacji (ang. double re-circulating) - z jednej strony woda cyrkuluje w nim jak w normalnym odwoju o głębokiej cyrkulacji, a z drugiej, od strony podmytej skały, pojawia się dodatkowa cyrkulacja, która może spowodować wciśnięcie kajakarza pod podmytą skałę.

Zachowanie w odwoju

Kajakarz zatrzymany w odwoju zostaje w nim ustawiony bokiem. Aby utrzymać się w odwoju, należy utrzymać przechył w taki sposób, aby woda spadająca z progu wpadała pod dno kajaka. Bardzo często do utrzymania się na takim przechyle konieczne jest założenie podpórki po drugiej stronie (w dół rzeki).

Najbardziej praktyczną podpórką w odwoju jest niska podpórka, ze względu na fakt, iż pozwala ona na manewrowanie wiosłem. Założenie głębokiej podpórki powoduje, iż wiosło zostaje unieruchomione pod wodą i kajakarz nie jest w stanie robić nic więcej, niż utrzymanie przechyłu, aż do momentu opadnięcia z sił.

Kajakarz stojący bokiem w odwoju o głębokiej cyrkulacji, Untertalbach, Austria

Wyjście z odwoju

Jeśli odwój nie jest całkiem regularny, w niektórych miejscach pojawiają się języki wypływającej wody. W takim wypadku należy starać się dowiosłować do takiego języka, i za jego pomocą kajakarz zostaje wyciągnięty z odwoju. W przypadku odwojów regularnych możliwe jest wyjście za pomocą zatopienia rufy lub dziobu. W tym celu należy obrócić kajak prostopadle do linii odwoju tak, aby spadająca woda zalała rufę lub dziób kajaka i wcisnęła ją pod wodę. Dzięki temu kajak może zostać wypchnięty w dół rzeki, za linię odwoju.

Wywrotka w odwoju

Nieutrzymanie przechyłu w odwoju powoduje, że spadająca z góry woda przylewa kokpit kajaka i kajak zostaje wywrócony. Aby wykonać wtedy eskimoskę, należy wykonać ją tak, aby wstawać po przeciwnej stronie, niż spadająca woda. Dzięki temu do podniesienia kajaka wykorzystywana jest siła odwoju. Wstanie w przeciwną stronę nie jest możliwe, gdyż uniemożliwia to spadająca z progu woda.

Pomoc osobie w odwoju

Pomoc kajakarzowi

Gdy kajakarz znajduje się w silnym odwoju, na prawidłowym przechyle, często nie ma co czekać, aż się wykabinuje i warto mu pomóc zanim opadnie z sił. Można to zrobić w następujący sposób:

• Podanie rzutki,
• Podanie dziobu/rufy kajaka,
• Człowiek żaba.

Pomoc pływakowi

Po kabinie zdaża się, że pływak zostaje wciśnięty pod wodę i wypłynie już poniżej odwoju. Jednakże w przypadku silnych odwojów może zostać w odwoju i należy być w stanie pomóc mu się wydostać. Można to zrobić na wiele sposobów, z czego podstawowe to:

• Rzut rzutką. Na brzegu na linii odwoju ustawiamy osobę z rzutką, która (po nawiązaniu kontaktu z pływakiem) rzuca mu linę i wyciąga go z odwoju (najczęściej ściągając go po linii odwoju). Jest to zdecydowanie najpopularniejsza metoda.
• Człowiek Żaba, ostawiony na linii odwoju, skaczący po pływaka (lub po kajak, jeśli pływak jest już bezpieczny na brzegu). Metoda stosowana dość często w przypadku mocnych odwojów.

Człowiek Żaba wyciągający kajak z odwoju o głębokiej cyrkulacji - Kamienna, Kibel

• Rozciągnięcie rzutki w poprzek rzeki przez dwie osoby stojące na przeciwległych brzegach. Metoda ta może być zastosowana w miejscu, gdzie jest łatwy dostęp do rzeki na obu brzegach i rzeka jest wystarczająco wąska. Ta metoda pozwala na łatwe podanie pływakowi liny. Uwaga: przed akcją należy uzgodnić, która osoba puszcza linę!
• Podanie kajaka, polega na podaniu pływakowi kajaka uwiązanego na linie. Można ją zastosować gdy pływak jest stosunkowo blisko brzegu.
• Łańcuch łodzi, polega na połączeniu kajaków (z siedzącymi w nich kajakarzami) poniżej odwoju (np. patentami holowniczymi), i podanie dziobu kajaka przez pierwszego kajakarza. Metoda zajmująca dużo czasu na przygotowanie i wymagająca spokojnej wody poniżej odwoju. Rzadko stosowana.
• Oczekiwanie poniżej odwoju. Metoda stosowana w przypadkach gdy nie ma innych możliwości asekuracji, lub gdy odwój nie jest zbyt silny. Kajakarz oczekuje w kajaku poniżej odwoju, aby - w przypadku kabiny drugiego kajakarza w odwoju - wyłowić pływaka,
• Podanie dziobu/rufy kajaka przez kajakarza. Metoda może być stosowana w przypadku niewielkich odwojów. Niesie za sobą duże ryzyko dla ratującego (może zostać wciągnięty od odwoju). Aby zwiększyć bezpieczeństwo ratownika, można przywiązać kajak ratownika za cumkę do rzutki - wymaga to kolejnego ratownika trzymającego rzutkę.

W praktyce w większości przypadków stosowane są dwie pierwsze metody.

W przypadku wyciągania sprzętu z odwoju, pozostaje użycie metody Człowiek Żaba, lub Oczekiwanie poniżej odwoju.

Zobacz także

• Próg,
• Sztuczny próg,
• Slajd,
• Wodospad,
• Boof.

Linki zewnętrzne

• http://pl.youtube.com/watch?v=LeL0sr0NbTM&NR=1 Symulacja odwoju o głębokiej cyrkulacji,
• http://www.youtube.com/watch?v=xE5N52V3IRk Filmik pokazujący, jak NIE NALEŻY pływać, asekurować, i pomagać w odwoju.
• http://kajak.org.pl/wiedza/bezpieczenstwo/progi-js/ Sztuczne progi na kajak.org.pl (Jacek Starzyński)
• http://kajak.org.pl/wiedza/bezpieczenstwo/progi-ak/ Sztuczne progi na kajak.org.pl (Adam Kaczyński)
• http://kajak.org.pl/wiedza/bezpieczenstwo/kajakiembezpiecznie.pdf Kajakiem Bezpiecznie (Jacek Starzyński, Piotr Darkowski)
• http://kajak.org.pl/wiedza/bezpieczenstwo/dunajec2002/ Opis wypadku na sztucznym progiem na Dunajcu w Nowym Targu, 23 lipca 2002 r. (Jacek Starzyński)

To jest tylko zalążek artykułu. Jeśli potrafisz, rozbuduj go.

W tym artykule brakuje zdjęć. Jeśli posiadasz odpowiednie, dodaj je.